interview
Esther Schoonhoven geïnterviewd door Karin Voogd
Over haar drieluik 'De man'
De serie interviews gaat over de technieken van de grafische producten van kunstenaars die bij Grafische Atelier Minnigh werken.
Esther heeft het blad op de tafel neergelegd samen met de andere twee bladen waarmee het een drieluik vormt. Ik heb het onlangs bij Galerie Maaskoe Rotterdam zien hangen. Het was zonder glas of passe-partout opgehangen met een kleefstrip aan de muur. Het blad is groot: 70 bij 100 cm schat ik, en er zijn verschillende afbeeldingen op te zien. Allemaal afbeeldingen die je als aparte litho, ets of riso zou kunnen verwachten maar die hier in een speciale compositie met elkaar gecombineerd zijn.
De grootste afbeelding, een litho, stelt een man voor die geblinddoekt lijkt. Deze afbeelding komt op alle drie de bladen van het drieluik voor. Het is een vrij recht toe recht aan litho, behalve dan misschien dat er niet alleen op de steen is getekend. De blinddoek en de tuinbroek die de man aanheeft zijn op zichzelf ook al een afdruk, namelijk van een stuk in inkt gedrenkte stof of gaas.
Rechtsonder in het beeld zijn drie foto-etsen, althans zo lijkt het, want het procedé dat Esther heeft gebruikt is ingewikkelder. Het lijkt alsof het drie stadia zijn van dezelfde foto-ets: niet waar! Het zijn drie aparte platen. Je vergist je omdat elementen - gruizige foto’s als in een krant van koppen van vrouwen en mannen- in alle drie de etsen voor komen. Als je goed oplet zijn ze toch verschillend. Omdat ze ook anders belicht zijn, de ene is donkerder dan de ander, krijg je de indruk van verschillende stadia van dezelfde ets. Wat vooral opvalt is dat de voor etsafdrukken kenmerkende moet ontbreekt. Hoe kan dat? Esther heeft de afgedrukte etsen gekopieerd op het riso apparaat en vervolgens de master van de afdruk uit de risoapparaten verwijderd en op een lithosteen gelegd en deze onder de pers weer op het blad gedrukt.
Ik ben het spoor enigszins bijster maar nog steeds blijven alle handelingen herhaalbaar zodat van dit blad meerdere zouden kunnen worden gedrukt. Nou is dat niet speciaal Esthers behoefte. Eigenlijk zocht ze al voor eerdere series naar een manier om iets te ‘doen’ met die vermaledijde oplage. Voor een vorig werk drukte ze af op rijstpapier en smolt meerdere van dezelfde afbeeldingen samen tot een nieuw werk. En ook in dit werk wordt herhaalbaarheid niet gebruikt voor een oplage maar om een uniek drieluik samen te stellen. De oplage die ooit een grafiekblad goedkoop en bereikbaar maakte voor een grote groep die zo een kunstwerk kon bezitten is geen reden meer om grafiek te maken nu er nog veel goedkoper kan worden gereproduceerd en afbeeldingen de wereld over kunnen snellen zonder dat er papier of inkt aan te pas komt.
De laatste elementen van Deel één van ‘De Man’ zijn echte monoprints. Een meisje in bikini waarvan Esther dan wel weer zegt dat ze haar al vaker heeft ‘gebruikt’, is over een afbeelding gedrukt die even groot is als de drie foto-etsen, maar hier is geen afbeelding in te herkennen. Het is wel weer een riso-master, maar een hele vage.
Als laatste is er een blinddruk die een vrouw voorstelt op een stuk flinterdun koper dat over het papier heen ligt. Het is bovenaan gewoon omgevouwen om aan het papier te blijven hangen. Koper is natuurlijk ook een heel duidelijke verwijzing binnen de grafiek. Dit half-edele metaal wordt gebruikt om op te etsen, zodat koper verwijst naar de oerbron of drager van de afbeelding. Van een koperplaat is er doorgaans maar één, in tegenstelling tot de afdruk waarvan er meerdere kunnen worden gemaakt. Hier is een spel gespeeld met bron en afdruk. In principe zijn is deze blinddruk op dun koper reproduceerbaar.
Het valt op dat de methoden die Esther gebruikte heel duidelijk met drukken te maken hebben en toch niet leiden tot een traditionele oplage van grafiekbladen. De wereld van drukwerk komt overal in Esthers werk om de hoek kijken. Heel duidelijk ook in de thinnerdruk van een collage van krantenafbeeldingen die onder een spoor van lithoafdrukken (dezelfde litho meerdere malen afgedrukt over de thinnerdruk). Door te combineren en te herhalen ontstaat er een verhalend beeld.
Esther maakt series en geen oplage. Na een serie lijkt ook de specifieke manier van werken die ze voor zo’n serie heeft ontwikkeld uitgewerkt. Het collageren van litho bijvoorbeeld heeft ze niet ontwikkeld om het steeds te hernemen. Na de serie ‘Idioten’ die ze ermee creëerde was het ook klaar met de techniek. Ook in dat opzicht is Esthers aanpak onverwacht binnen de grafiek. Een met moeite gevonden procedé niet tot cliché laten verworden maar het zomaar weer opgeven, daar moet je lef voor hebben.